Biobased bouwen is niet nieuw. Het is zo oud als de weg naar Rome. Of eigenlijk nog ouder. Want vroeger deden we natuurlijk niet anders. Dat neemt niet weg dat er veel vraag is naar voorbeelden die aansluiten op de praktijk van vandaag. In dit artikel vind je er een paar terug. Het is natuurlijk slechts een topje van de ijsberg waarbij ik vooral niet op zoek ben gegaan naar de villa’s maar juist de projecten die ook voor allerlei projecten een inspiratie kunnen zijn.
Elix woningen in Zeist
Het casco van de 14 woingen is uitgevoerd in CLT, de binnenwanden in HSB. Door de scheiding tussen drager en inbouw kon ieder huis naar de individuele wensen van de bewoners worden ontworpen en is het toekomstig goed aanpasbaar. De woningen zijn onder meer voorzien van houtvezelisolatie, isovlas-daken, een hectarvloer, bamboe gevelbekleding, biobased ‘grint’ (perzikstenen) op de platte daken, groendaken op een basis van geëxpandeerde kurk en isolatie van gerecycled katoen (oude jeans).
Massieve strobouw
In Lent vind je het grootste strogebouw van Nederland. Dit complex van 24 sociale huurwoningen, opgetrokken uit stro, leem en hout, laat zien dat duurzaam bouwen niet alleen mogelijk is voor hoge inkomens. Hier vind je meer informatie. Ze geven iedere eerste zondag van de maand een rondleiding.
Alleen nog vlasisolatie
Wonen Noordwest Friesland werkt sinds 2015 alleen nog maar met vlasisolatie en heeft inmiddels meer dan 600 woningen met vlas geïsoleerd. Alle renovatie bij mutatie – comfortverzoeken- zolder isolatie projecten, uitgevoerd door de eigen dienst of ingehuurde aannemer, zijn met vlas verwerkt. Ook Accolade heeft in 2021/2022 de daken van 1340 woningen geïsoleerd. In totaal een oppervlakte van 76.000 m2 Isovlas.
Biofilische school de verwondering
Biofilische architectuur streeft er naar om ons meer in contact te brengen met de natuur door het te verweven in onze gebouwde omgeving. Nergens zo mooi om dit te doen als in een school. De Verwondering is een hybride houten gebouw: de constructie is deels CLT, deels houtskeletbouw. De materialen die gebruikt zijn voor isolatie, afwerking, vloeren en meubels zijn allemaal van biobased oorsprong. Voor de isolatie is houtvezel gebruikt.
Stro-woningen strijp-r
Duurzaamheid begint bij goede isolatie. Het bijzondere aan de isolatie van de vijf geschakelde woningen, zijn de geprefabriceerde stropanelen van StroTec. Deze panelen zijn constructief, hebben een zeer hoge isolatiewaarde en zijn damp-open waardoor er een prettig binnenklimaat ontstaat.
Houten huizen voor Wonen Limburg
In de zomer van 2020 zijn in opdracht van Wonen Limburg zestien volledig houten energiezuinige huurwoningen gebouwd in Weert. De woningen zijn geleverd door Nur-Holz en zonder lijm gemonteerd. Het CLT-vurenhout wordt met beukenhouten schroeven aan elkaar bevestigd. NurHolz compenseert het houtgebruik door zelf weer bomen terug te planten in het Duitse Zwarte Woud. Voor de isolatie is gebruik gemaakt van – hoe kan het ook anders – houtvezel.
Oude Pekela, Hennephuis
DunAgro ontwikkelde een techniek waarmee het de houtachtige kern van de hennepstengel gemengd met leisteenkalk en water tot op maat gemaakte prefabmuren kan persen. De panelen worden gebruikt voor de buitenmuren, de tussenmuren en het dak. Hennep als bouwmateriaal heeft duurzaamheidsvoordelen. Het isoleert goed op het gebied van warmte, vocht en geluid.
CPO Olst en Boekel
Er zijn ook diverse mooie CPO initiatieven zoals eco-dorp Boekel. Voor de isolatie van Boekel is in de buitenschil kalkhennep toegepast in prefab elementen, een heel dampopen constructie van geperst kalkhennep. Daarnaast is vlas gebruikt. Een ander initiatief zijn de aardehuizen in Olst uit 2015. Pioniers in Nederland die bouwde met stro, leem en hout.
It Swettehûs
Een circulaire Icoon van de provincie Fryslân. Doelstelling was dat het gebouw voor minimaal 40% uit hergebruikt materiaal moest bestaan en dat er zoveel mogelijk biobased materialen werden toegepast. De meerpalen van Basralocus zijn gebruikt als kolommen in het casco en als gevelbekleding. Het resthout is toegepast als plafondafwerking. De gevel is gemaakt van HSB-elementen gevuld met cellulose.
Nerf – Tala
In opdracht van SallandWonen heeft Tala in de wijk Olstergaard negen woningen op basis van het Nerf concept gerealiseerd. Geproduceerd in de eigen fabriek in Broekland. Gemaakt van 90% biobased materiaal voor een positieve impact op het milieu. Ze maken gebruik van een CLT constructie en biobased isolatiemateriaal.
Startblock, Warmenhuizen
In het Noord-Hollandse Warmenhuizen heeft Startblock 28 Startblock Roots woningen opgeleverd voor verkoop aan particulieren (jonge starters). De CLT-houten woningen hebben een houten gevel en zijn alle 28 in slechts 5 dagen geplaatst. Voor de akoestische isolatie in de spouw tussen woningen en op zijgevels wordt houtvezelisolatie toegepast.
De Warren Amsterdam
De Warren zijn 36 appartementen voor sociale- en middenhuur, ontwikkeld door de bewoners zelf. De gevelbekleding is gemaakt van gerecyclede remmingwerken. Hiervoor is een natuurinclusieve voorzetgevel van gerecyclede meerpalen geplaatst, waar groen tegenaan kan groeien. Het toepassen van (gerecycled) hout in zowel de gevels, als de hoofddraagconstructie, houtskeletbouw-gevelelementen, kozijnen en binnenwanden maakt De Warren een duurzaam project. Deze houten onderdelen hebben tijdens hun levensduur meer dan 300 ton CO2 opgeslagen. Voor de isolatie is gebruik gemaakt van vlasisolatie.
Ecologische sociale huur
In Exloo zijn acht sociale huurwoningen uitgevoerd in materialen zoals hout en stro. De gevelbekleding bestaat uit lariks latten die gemonteerd zijn in een steeds wisselend patroon. De ecologische woningen zijn energieneutraal. Dankzij de damp-open constructie, een warmtepomp en PV–panelen zijn bewoners het hele jaar in staat zijn in hun eigen energiebehoefte te voorzien. Het ontwerp maakt ecologisch wonen voor iedereen betaalbaar.
BrabantWoning uit 2013
In Sint-Oedenrode zijn reeds in 2013 27 huur- en koopwoningen opgeleverd waar hoogwaardige isolatie is toegepast met vlaswol en hennep. Ze vielen binnen de normen van de sociale huursector. Zijn voorzien van groendak en pv, houtskeletbouw gevels, kalkzandsteen binnenwanden met wandverwarming, natuurlijke ventilatie en noem maar op. En voor de bewoners nauwelijks nog een energierekening.
Houten Hotel Almere
De constructie van het Houten Hotel is volledig in hout, net als alle kozijnen en de zwevende dekvloeren. De isolatie bestaat uit cellulose in de gevels en vlas in de daken. De houten vloeren zijn buiten doorgezet en zichtbaar in het galerij-plafond. Het gaat om vier bouwlagen waarbij de galerijgevel brandklasse B moest hebben, waarvoor bijpassend donker bamboe gekozen is.
CoCoWood Bunschoten
Dit biobased appartementengebouw met 16 appartementen is prefab in de eigen Nederlandse fabriek geproduceerd. Het zijn compacte en betaalbare driekamerwoningen voor starters ontwikkeld. Het bouwmateriaal van het gebouw is hout en voor de isolatie is houtvezel gebruikt. De gevelafwerking is van bamboe, een oersterk biobased product dat weinig onderhoud nodig heeft. Door de unieke dampopen constructie hebben de appartementen een aantoonbaar gezond leefklimaat en een stabiele luchtvochtigheid.
Meer inspiratie vind je hier:
Natuurlijk is bovenstaande slechts in minuscuul topje van de ijsberg. Wil je meer inspiratie dan kun je hier e.e.a. vinden:
- Dit handboek woningbouw in hout geeft veel mooie voorbeelden
- College van Rijksadviseurs website
- College van Rijksadviseurs Inspiratieboek biobased bouwen
- Projectenboek Biobased Bouwen in Fryslan
- Biobased & natuurinclusief renoveren van corporatiebezit
- Ruimte voor Biobased Bouwen – Strategische Verkenning
- Peter Fraanje maakte ook een mooie lijst
- Ook op de site van biobasedbouwen.nl vind je veel voorbeelden van projecten
Meer projecten?
Op de achtergrond wordt hard gewerkt aan het Nationaal Kennicentrum Biobased Bouw. Daar komt een uitgebreide projecten monitor. Bij deze locatiemonitor wordt zowel gekeken naar projecten in de agro, industrie en bouw. Meer weten? Neem dan contact op met Xander De Bruine (xander@project-platforms.com).
